بسم الله‌ الرحمن الرحیم
درس هشتم ـ سوره بقره آیات 49 تا 57

واژگان
1) یَسُومُونَكُم (سَوم: تحمیل کردن) : به شما تحمیل می‎كردند. (آیه 49)
2) الفُرقان (مصدر به معنای فاعل) : جدا کننده [حق از باطل] (آیه 53)
3) بَارِئ (البُرء: آفریدن) : آفریننده. (آیه 54)
4) جَهرَة (جَهر: آشكار شدن) : آشكار شده. (آیه 55)
5) ظَلَّلنا (ظِلّ: سایه) : سایبان قراردادیم‎. (آیه 57)

آیه 49:
چرا فرعون پسران بنی‌اِسرائیل را سر می‎برید؟
برخی علّت قتل پسران بنى‌اسرائیل را خوابی می‌دانند که فرعون دید، اما آیت‌الله جوادی آملی می‌فرماید:
«تحقق چنين خواب و تعبير چنان مطلبي از كاهنان مصر كه قبلاً بازگو شد، نيازمند به دليل معتبر است كه چيزي جز تاريخ مرسل نه حديث مسند و نه تاريخ متواتر در دست نيست، ليكن دليلي بر بطلان آن هم اقامه نشده است».[تسنيم‏، ج4 ص349]
همچنین در تفسیر نمونه می‌خوانیم:
«فرعونيان براى تضعيف بنى‌اسرائيل اين نقشه (کشتن پسران و زنده نگه داشتن دختران) را طرح كرده بودند كه نسل ذكور آن‌ها را كه مى‏توانست قيام كند و با فرعونيان بجنگد براندازند، و تنها دختران و زنان را كه به تنهايى قدرت بر قيام و مبارزه نداشتند براى خدمتكارى زنده بگذارند.
گواه ديگر اين سخن اين است كه از آيه 25 سوره «مؤمن» به خوبى استفاده مى‏شود كه برنامه كشتن پسران و زنده نگه داشتن دختران حتى بعد از قيام موسى علیه‌السلام ادامه داشت: «هنگامى كه موسى حق را از نزد ما براى آن‌ها آورد، گفتند: «پسران كسانى را كه به موسى ايمان آورده‏اند بكشيد و زنان‌شان را زنده نگهداريد، اما نقشه كافران جز در گمراهى نخواهد بود». (نمونه ج16 ص13)
آیه 50:
آزادی؛ نعمت بزرگ
نقش مهم آزادى و استقلال در سرنوشت ملّت‌ها به اندازه ای است که در این آیه، این نعمت در صدر نعمت هاى خداوند بر بنى اسرائیل ذکر شده است؛ زیرا ملّتى كه از چنگال و استبداد رهایى یافته و آزاد و مستقل شده، قابلیت پذیرش برنامه‌هاى اعتقادى، اخلاقى و رفتارى پیامبران را نیز پیدا مى كند.
آیه 51:
موسی در کوه طور
موسی به دستور الهی، چهل شب در کوه «طور» به خودسازی پرداخت تا آمادگی گرفتن تورات را پیدا کند. در غیاب وی، شخصی به نام «سامری» گوساله‎ای از طلا ساخت و داخل آن را طوری طراحی کرد که عبور هوا از آن، موجب تولید صدا می‎شد و بدین ترتیب، مردم را به گوساله‌پرستی دعوت کرد.
اكثريت قاطع بنى اسرائيل به او مى‏پيوندند، هارون علیه‌السلام جانشين و برادر موسى علیه‌السلام با اقليتى بر آئين توحيد باقى مى‏مانند، اما هر چه مى‏كوشند ديگران را از اين انحراف بزرگ باز گردانند توفيق نمى‏يابند، بلكه چيزى نمانده بود كه خود هارون را هم از بين ببرند.
آیه 53:
مراد از «کتاب» و «فرقان»
در این زمینه دو نظر وجود دارد:
1‎ـ مراد از هر دو، همان تورات است؛ زیرا تورات کتابی است که حق را از باطل جدا می‎کند؛
2‎ـ مقصود از کتاب، تورات و مراد از فرقان، معجزات حضرت موسی علیه‌السلام است.
آیه 54:
1/54ـ گناه عظيم و توبه بى‏سابقه
ملتى كه بعد از مشاهده آن همه آيات خدا و معجزات پيامبر بزرگ‌شان موسى علیه‌السلام همه را فراموش كنند و با يك غيبت كوتاه او به كلى اصل اساسى توحيد و آئين خدا را زير پا گذارده و گوساله‌‏پرست شوند؛ اگر اين موضوع براى هميشه از مغز آن‌ها ريشه كن نشود بعد از مرگ موسى علیه‌السلام، ممكن است تمام آيات دعوت او را از ميان ببرند. به همین دلیل فرمان شديدى از طرف خداوند، صادر شد كه در تمام طول تاريخ پيامبران مثل و مانند ندارد، و آن اين‌كه ضمن دستور توبه و بازگشت به توحيد، فرمان اعدام دسته‌جمعى گروه كثيرى از گنهكاران به دست‏ خودشان صادر شد. كه هم كشته‏شدنش عذاب است و هم كشتن دوستان و آشنايان. (نمونه)
2/54ـ آیا همه گناه‌کار بودند؟
بنى اسرائيل جامعه‏اى بودند كه قوميت در آن‌ها شديد بود، چون يك تن بودند، در نتيجه اگر عملى از بعضى سر مى‏زد، همه بدان راضى مي‌شدند، و عمل بعضى را به همه نسبت مي‌دادند، و گر نه همه بنى‌اسرائيل گوساله نپرستيدند، و همه آنان پيغمبران خداى را نكشتند، و همچنين ساير گناهان را همگى مرتكب نشدند.
بنا بر اين پس جمله: (فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ)، هم قطعا خطاب به همه نيست، بلكه منظور آن‌هايند كه گوساله پرستيدند.
هم چنان كه آيه: (إِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ أَنْفُسَكُمْ بِاتِّخاذِكُمُ الْعِجْلَ‏ ـ شما با گوساله‏پرستى خود به خويشتن ستم كرديد)، نيز بر اين معنا دلالت دارد. (المیزان)
آیه 55:
تقاضای رؤیت خداوند
اين درخواست ممكن است به خاطر جهل آن‌ها بوده، چرا كه درك افراد نادان فراتر از محسوسات‌شان نيست، حتى مى‌‏خواهند خدا را با چشم خود ببينند.
و يا به خاطر لجاجت و بهانه‏جويى بوده است كه يكى از ويژگي‌هاى‏ اين قوم بوده.
به هر حال آن‌ها به صراحت به موسى گفتند: «تا خدا را بالعيان و با همين چشم نبينيم هرگز ايمان نخواهيم آورد!»
در اين‌جا چاره‏اى جز اين نبود كه يكى از مخلوقات خدا كه آن‌ها تاب مشاهده آن را ندارند ببينند، و بدانند چشم ظاهر ناتوان‌تر از اين است كه حتى بسيارى از مخلوقات خدا را ببيند، تا چه رسد به ذات پاك پروردگار.
صاعقه‏اى فرود آمد و بر كوه خورد، برق خيره‏كننده و صداى رعب‏انگيز و زلزله‏اى كه همراه داشت آن چنان همه را در وحشت فرو برد كه بى‏جان به روى زمين افتادند. (نمونه)
آیه 57:
«مَنّ» و «سَلوی» چه بود؟
هنگامی که موسی بنی‌اِسرائیل را از رود نیل عبور داد، در بیابانی فرود آمدند. آن‎ها به او گفتند:
«ای موسی، ما را هلاک کردی؛ ما را از شهر و دیار آبادمان، به بیابانی آوردی که نه سایه‎ای دارد و نه درختی و آبی!»
این جا بود که خداوند، ابری را فرستاد تا روزها بر آن‎ها سایه افکند و شب ها هم برای آن‎ها «مَنّ» (احتمالاً نوعی شیره‌ی لذیذ) می‎فرستاد و آن را روی گیاهان، درختان و سنگ‎ها قرار می‎داد. به هنگام عصر نیز، «سَلوی» (مرغی شبیه کبوتر) در اختیار آنان قرار می‎گرفت.
سنگی هم، همراه موسی بود که با عصای خویش به آن می‎زد و دوازده چشمه (به عدد قبائل بنی اسرائیل) از آن می‎جوشید که در آیه‌ی 60 بدان اشاره شده است.

سؤالات پژوهشی
1. خداوند در آیات 48 و 116 سوره‌ی نساء فرموده که شرک را هرگز نمی‎بخشد، پس چگونه در آیه‌ی 52 سوره‌ی بقره شرک بنی‌اسرائیل را مورد بخشش قرار داده است؟ (نور)
2. چرا در آیه‌ی 54 از میان اوصاف متعدد الهی، صفت «بارئ» ذکر شده است؟ ‌(المیزان)
3. عقیده‌ به جسمانیت خداوند ـ که در یهود وجود دارد‎ ـ ناشی از مکتب حس‌گرایی موجود در میان برخی از انسان‌هاست. با مراجعه به کتب عقاید، این مکتب را توضیح داده و آن را نقد کنید.


 

	دریافت فایل بروشور درس هشتم PDF
	دریافت فایل  word درس هشتم
	پرده نگار(پاورپوینت) درس هشتم
	فایل صوتی درس هشتم ذکر مبارک

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: